Podział majątku po rozwodzie to zadanie, które niemal zawsze budzi wiele emocji oraz generuje liczne pytania i wątpliwości. Jedną z ważniejszych, a przy tym bardzo często pomijanych kwestii, są wspólne długi małżonków. Kto odpowiada za zadłużenia? Czy po rozwodzie były małżonek może ponosić odpowiedzialność za kredyt zaciągnięty przez drugą stronę? Jak traktuje się pożyczki i zobowiązania w procesie podziału majątku? Na wszystkie te pytania odpowiadamy poniżej.
Wspólność majątkowa małżeńska – krótka charakterystyka
Z chwilą zawarcia małżeństwa, jeśli nie zdecydowano inaczej (np. przez podpisanie intercyzy), powstaje tzw. ustawowa wspólność majątkowa. Oznacza to, że niemal cały majątek nabyty w trakcie trwania małżeństwa staje się majątkiem wspólnym. Analogicznie – odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte w tym czasie przez małżonków może rozciągać się na oboje.
Jakie długi wchodzą do majątku wspólnego?
Na wstępie należy rozróżnić długi wchodzące do majątku wspólnego i te, które dotyczą wyłącznie jednego z małżonków.
Do długów wspólnych najczęściej należą:
- kredyty hipoteczne zaciągnięte na zakup lub remont wspólnej nieruchomości,
- kredyty i pożyczki konsumenckie zaciągnięte na bieżące potrzeby rodziny,
- inne zobowiązania powstałe w czasie trwania wspólności majątkowej i służące zaspokajaniu potrzeb rodziny.
Do długów osobistych zaliczane są:
- kredyty i zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków przed zawarciem małżeństwa,
- długi powstałe bez zgody drugiego małżonka (chyba że służyły rodzinie),
- zobowiązania wynikające z działalności gospodarczej prowadzonej wyłącznie przez jednego z małżonków (jeśli drugi nie wyraził wyraźnej zgody na ich zaciągnięcie),
- zobowiązania wynikające np. z orzeczeń sądowych, alimentów na rzecz dzieci z poprzednich związków.
Odpowiedzialność za długi podczas trwania małżeństwa
Małżonkowie w ramach wspólności majątkowej solidarnie odpowiadają za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Oznacza to, że wierzyciel może żądać spłaty długu zarówno od majątku wspólnego, jak i – po jego ustaniu – od osobistego każdego z małżonków, jeśli dług dotyczył wspólnych spraw.
Jednak w przypadku zobowiązań nieprzeznaczonych na potrzeby rodziny, wierzyciel nie może skutecznie sięgnąć do majątku wspólnego, jeżeli drugi małżonek nie wyraził na nie zgody.
Co dzieje się z długami po podziale majątku?
To pytanie pojawia się bardzo często – podział majątku po rozwodzie nie rozstrzyga kwestii rozliczenia długów wobec wierzyciela. W praktyce oznacza to, że:
- Podział majątku dotyczy wyłącznie aktywów (czyli majątku).
- Podział majątku nie „odcina” długów – zobowiązania nadal należy spłacać zgodnie z podpisaną umową i wobec wierzycieli.
Warto pamiętać, że wierzyciel nie jest zobowiązany do akceptacji warunków podziału majątku zawartych w orzeczeniu sądu. Dla niego wiążąca jest umowa kredytowa czy cywilna, a nie ustalenia małżonków. To, że jedna strona w wyniku podziału przejmie np. mieszkanie i samochód, a druga ma otrzymać ekwiwalent pieniężny, nie zwalnia z odpowiedzialności za wspólne kredyty.
Wspólny kredyt a rozwód – praktyczny przykład
Wyobraźmy sobie sytuację, w której małżonkowie kupili wspólnie mieszkanie na kredyt hipoteczny. W trakcie rozwodu uzgodnili, że mieszkanie przypadnie żonie (która chce w nim dalej mieszkać z dziećmi), natomiast mąż dostanie inną nieruchomość. Co z kredytem?
W przypadku umowy kredytowej obie osoby wciąż są współkredytobiorcami. Bank dalej ma prawo żądać spłat od obojga, niezależnie od ich ustaleń. Zmiana stron umowy kredytowej wymaga zgody banku – dopiero po podpisaniu aneksu, w którym bank zgodzi się na przejęcie zobowiązania przez byłą żonę, mąż może zostać „zwolniony” z długu.
Porozumienie byłych małżonków a wierzyciele
Byli małżonkowie mogą się między sobą umówić, kto ma spłacać dane zobowiązanie, ale takie ustalenie ma moc prawną tylko między nimi – nie wobec wierzyciela (np. banku czy firmy pożyczkowej). Jeżeli strona, która przejęła obowiązek spłaty, przestanie regulować raty, wierzyciel ma prawo dochodzić spłaty od obojga byłych małżonków.
Długi ukryte – co zrobić, gdy o nich nie wiedziałeś?
Często w praktyce rozwodowej pojawia się sytuacja, gdzie jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie bez wiedzy i zgody drugiego. Jeśli dług został zaciągnięty na rzeczywiste potrzeby rodziny (np. opłaty za szkołę dziecka, remont mieszkania), współmałżonek może odpowiadać za jego spłatę z majątku wspólnego. Jednak jeśli pożyczka została wydana na zupełnie inne cele (np. gra hazardowa, prezenty dla osób trzecich), możliwe jest obronienie się przed współodpowiedzialnością, ale wymaga to udowodnienia tych okoliczności w sądzie.
Podział długów przez sąd
W toku postępowania o podział majątku wspólnego sąd może – na wniosek jednej ze stron – orzec także o podziale długów, które zostały zaciągnięte w czasie trwania wspólności majątkowej i zaciągnięto je za zgodą obojga małżonków. Sąd jednak nie przekaże spłaty długu „konkretnemu małżonkowi” w stosunku do wierzyciela, ale jedynie rozliczy wartość zobowiązania przy podziale majątku (np. uwzględni go przy wyrównaniu wartości udziałów).
Rozdzielność majątkowa a długi po rozwodzie
Wraz z uprawomocnieniem się orzeczenia rozwodowego powstaje rozdzielność majątkowa – majątek wspólny przestaje istnieć. Od tego momentu długi zaciągane przez jedną osobę obciążają wyłącznie tę osobę, nie byłego już małżonka.
Jak zabezpieczyć się przed problemami z długami po rozwodzie?
- Dokładnie zinwentaryzuj wspólne zobowiązania. Warto poprosić o wypisy z BIK-u (Biuro Informacji Kredytowej) oraz zażądać od drugiej strony ujawnienia wszystkich znanych zobowiązań.
- Wspólnie skontaktujcie się z bankiem lub innym wierzycielem. Wyjaśnijcie sytuację i złóżcie wniosek o aneks do umowy kredytowej, jeśli jedna ze stron będzie przejmować cały dług.
- Zawrzyjcie jednoznaczne postanowienia w umowie rozwodowej bądź ugodzie sądowej. Takie ustalenia mogą być podstawą do dochodzenia ewentualnych roszczeń regresowych, jeśli ktoś nie dotrzyma umowy.
Podsumowanie
Podział majątku po rozwodzie to procedura dotycząca głównie rozliczenia aktywów, czyli składników majątku wspólnego. Wspólne długi mogą jednak znacząco wpływać na końcowy bilans podziału majątku i sytuację finansową obu stron po rozwodzie. Warto pamiętać, że odpowiedzialność za dług wobec wierzyciela nie zależy wyłącznie od ustaleń między małżonkami czy zapisów w postanowieniu sądu. Kluczowe znaczenie mają treść umów kredytowych oraz zgoda wszystkich stron (w tym instytucji finansowych) na przeniesienie obowiązku spłaty.
Jeżeli potrzebujesz wsparcia w sprawach związanych z podziałem majątku i rozliczeniem długów po rozwodzie, skonsultuj się z doświadczonym adwokatem z Lublina. Profesjonalna pomoc umożliwi ochronę Twoich interesów oraz uniknięcie wielu bolesnych konsekwencji finansowych.
